Spis treści:

1.Normy rozwojowe dla dzieci od 5 miesięcy do 3 lat

2. Jak reagować na zachowania trudne: bicie, gryzienie, drapanie

3. Współpraca z rodzicami

4. Podsumowanie

5. Bibliografia

1. Normy rozwojowe dla dzieci od 5 miesięcy do 3 lat

Dzieci w wieku żłobkowym przechodzą przez intensywny rozwój fizyczny, emocjonalny i społeczny. Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, jednak istnieją pewne kamienie milowe, które warto obserwować, aby w porę zareagować na ewentualne opóźnienia lub trudności.

5–9 miesięcy
W tym okresie dziecko:

• Zaczyna siadać samodzielnie bez podparcia.
• Stara się chwytać przedmioty obiema rękami.
• Rozwija kontrolę nad głową i tułowiem.
• Reaguje na znane osoby, śmieje się, wyraża emocje.
• Uczy się raczkować (ok. 8-9 miesiąca).

Na co zwracać uwagę:

• Problemy z koordynacją ruchową, trudności w chwytaniu przedmiotów.
• Brak pewności w ruchach, uniesione barki, brak docisku lub nadmierny nacisk zabawek/kredki w zabawie.
• Brak kontaktu wzrokowego lub niewielka interakcja społeczna (może to być oznaką opóźnień rozwojowych).

9–12 miesięcy
Dziecko w tym okresie:

• Staje z pomocą i zaczyna stawiać pierwsze kroki trzymane za rękę.
• Eksperymentuje z mową, gaworzy i wydaje dźwięki.
• Rozumie proste polecenia, takie jak „daj” czy „zrób papa”.

Na co zwracać uwagę:

• Brak prób siadania lub stania.
• Stawanie jedynie na palcach.
• Trudności w nawiązywaniu interakcji z opiekunami, brak odpowiedzi na proste polecenia.

1–2 lata
Na tym etapie:

• Dziecko zaczyna chodzić samodzielnie, a niektóre maluchy nawet biegać.
• Rozwija umiejętność mówienia – często zaczyna używać prostych słów.
• Zaczyna rozumieć proste zdania, np. „daj piłkę” lub „chodź tu” nie zawsze je wykonuje.
• Wykazuje coraz większą ciekawość otoczenia i jest chętne do eksplorowania.

Na co zwracać uwagę:

• Brak samodzielnego chodzenia do 18. miesiąca życia.
• Chodzenie jedynie na palcach, częste przewracanie, potykanie się i wchodzenie na różne przedmioty.
• Brak lub osłabiona reakcja na Imię 
• Brak jakichkolwiek prób komunikacji (brak gestów, mimiki, słów).

2–3 lata
Dzieci w tym wieku:

• Znacznie zwiększają swój zasób słów, potrafią układać proste zdania.
• Zaczynają wykazywać większą niezależność, np. próbują samodzielnie jeść lub ubierać się.
• Zrozumienie złożonych poleceń i rozwijająca się umiejętność współpracy w zabawie.

Na co zwracać uwagę:

• Brak mowy dwuwyrazowej do końca 2. roku życia.
• Problemy z równowagą, brak prób samodzielnej zabawy.
• Brak interakcji z dorosłym.

2. Jak reagować na zachowania trudne: bicie, gryzienie, drapanie

W wieku żłobkowym dzieci często wyrażają swoje emocje poprzez zachowania fizyczne, takie jak bicie, gryzienie czy drapanie. Są to naturalne reakcje wynikające z frustracji, zmęczenia lub chęci komunikacji, której jeszcze nie potrafią wyrazić słowami.

Bicie
Dzieci biją, ponieważ nie znają jeszcze innych sposobów wyrażania gniewu lub frustracji. Zamiast karania dziecka, warto skupić się na nauce alternatywnych sposobów radzenia sobie z emocjami. Gdy zauważysz takie zachowanie:

• Zatrzymaj je łagodnie, ale stanowczo, kucnij obok, złap za rękę i powiedz: „Zobacz Krzysiu to bolało Stasia, teraz Stasio płacze. Jak jesteś zdenerwowany, to chodź pokażę Ci gdzie możesz uderzać” – Daj dziecku poduszkę/maskotkę
• Zaproponuj dziecku inne rozwiązania, np. „Jeśli jesteś zły, możesz powiedzieć to słowami” lub „Pokaż mi, co cię zdenerwowało”. – Jedynie do dzieci, które niebawem przechodzą do przedszkola. 

Gryzienie
Gryzienie jest częstym problemem u dzieci w wieku żłobkowym, zwłaszcza gdy zaczynają im wychodzić zęby lub nie potrafią sobie poradzić z emocjami. W takich sytuacjach:

• Przede wszystkim nie krzycz w kierunku dziecka przez pół sali i nie zwracaj nadmiernej negatywnej uwagi, ponieważ to nasili problem.
• Podejdź kucnij złap za ręce i skieruj go/ją w swoją stronę, poproś, żeby spojrzało w oczy. Spokojnie, ale stanowczo powiedz: „Gryzienie boli. Możemy gryźć gryzak, a nie kolegów”. – Poproś rodziców o dostarczenie gryzaka. (W przedszkolach integracyjnych stosujemy gryzaki dla dzieci nawet 6 letnich, które mają problemy z regulacją emocji i wyładowują ją gryzieniem).
• Zaproponuj dziecku specjalne zabawki do gryzienia, które przyniosą ulgę.

Drapanie
Drapanie, podobnie jak bicie, może być wyrazem frustracji. Ważne, aby reagować natychmiast:

• Podejdź, kucnij, i spokojnie powstrzymaj drapanie, mówiąc: „Drapanie nie jest fajne, to boli”.
• Zapytaj dziecko, dlaczego jest zdenerwowane, próbując zrozumieć jego emocje. – tylko do starszych.

W każdym z tych przypadków kluczowe jest, aby nie karać dzieci za wyrażanie emocji, tylko nauczyć je, jak to robić w akceptowalny sposób. Konsekwentne tłumaczenie i pokazywanie alternatywnych reakcji przyniesie z czasem pozytywne rezultaty. W chwilach emocjonalnego załamania malucha warto wziąć go na ręce i mocno przytulać, zrobić dociskający masaż nóg, rąk, który pomoże wyciszyć układ nerwowy. Dzieci z którymi pracuję, potrafią już same przyjść i powiedzieć “ciociu jestem zły! masuj mnie! – 3 latki

3. Współpraca z rodzicami

Współpraca z rodzicami jest kluczowym elementem pracy psychologa w żłobku. Rodzice często martwią się o rozwój swoich dzieci i mogą mieć wiele pytań dotyczących zachowań, które obserwują. A ich głównym portalem wiedzy jest sąsiadka i google. Często przychodzą spanikowani, zapłakani, bo ich syn wczoraj nie chciał powiedzieć babci cześć i uciekał. Twoim zadaniem jest wspierać ich i edukować, jednocześnie tworząc atmosferę otwartości i zaufania.

O czym pamiętać we współpracy z rodzicami:

• Rozmowa o rozwoju – Warto na początku rozmów z rodzicami zwrócić uwagę na pozytywne aspekty rozwoju dziecka. Jeśli istnieją jakieś opóźnienia, przedstaw je w delikatny sposób, podkreślając, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie ale nigdy nie mów rodzicowi “nie martwi się Pani to minie” – Nie żaden deficyt sam nie minie, dziecko nie wyrośnie z niego, co najwyżej może wyrosnąć z ubrać ale nie z deficytów rozwojowych. Jestem za tym, żeby zawsze sugerować wizytę w poradni, gdzie obejrzy dziecko specjalista. My w placówkach jesteśmy jak internista – nie wyleczymy autyzmu i sami go nie zdiagnozujemy. 
• Informowanie o zachowaniach trudnych – Rodzice mogą być zdziwieni, słysząc o trudnych zachowaniach ich dziecka, takich jak gryzienie czy bicie lub nie chcą ich przyjąć do wiadomości. Ważne jest, aby nie obwiniać dziecka ani rodziców, ale wspólnie poszukiwać rozwiązań. Przedstaw im metody radzenia sobie z trudnymi emocjami i zachęć do kontynuowania pracy w domu. Regularnie pytaj, jak idzie praca w domu i mów jakie masz obserwacje. Niestety często po mojej rozmowie o biciu i gryzieniu lub wyzywaniu rodzic w szatni mówił “oj Antek, dzisiaj nie będzie bajki” po czym zaczynają inną rozmowę. Tu nie chodzi o karę ale o rozmowę, tłumaczenie i informowanie czym to grozi. Jeżeli ktoś stosuje kary, to powinny one być: dopasowane, adekwatne, i natychmiastowe 
• Wsparcie w procesie adaptacji – Dla wielu rodziców oddanie dziecka do żłobka to stresujący moment. Warto organizować regularne spotkania, na których rodzice będą mogli uzyskać wsparcie oraz porozmawiać o postępach swojego dziecka. Ja stosuję liste zapisów. Jeden dzień w miesiącu jestem tylko dla rodziców, gdzie wpisują się na konkretną godzinę, żeby ze mną porozmawiać. 

Podsumowanie

Praca psychologa w żłobku to nie tylko obserwowanie norm rozwojowych, ale także aktywna pomoc dzieciom w radzeniu sobie z emocjami oraz wspieranie rodziców w procesie wychowawczym. Kluczem do sukcesu jest zrozumienie, że każde dziecko rozwija się inaczej, a trudne zachowania, takie jak bicie czy gryzienie, są naturalnym etapem w procesie nauki kontroli nad emocjami. Współpracując z rodzicami, możesz wspólnie wspierać rozwój maluchów i pomagać im w pełnym wykorzystaniu ich potencjału.

Bibliografia:

• Brzezińska, A. I. (2019). Psychologia rozwoju człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wolańczyk, T., Kołakowski, A., Skotnicka, M. (2005). Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
• Ainsworth, M. D. S. (2010). **Teoria przywiązania: Nowe spojrzenie na rozwój emocjonalny dziecka.